Dahon sa Lunsayng Binisaya

Saturday, April 28, 2007

Ngano, Akong Pinangga?

--ni Rachelle Arlin Credo







Samaran Nga Dughan




Lubi,

Nakatandog kanako ang balak, “Ngano, Akong Pinangga?”
Usa gyud ko sa nakarelate ana nga balak, gidugangan pa gyod sa usa ka kanta nga “Gi-unsa Mo Intawon Ako?” Pastilan, misamot gyod panglugmaw ang akong mga luha tungod kay lab-as pa kaayo sa akong panumdoman ang mga saad sa kanhiay, nga wa damha mihupas.

Sa mubo nga asoy, naa koy nakauyab kaniadto nga engineer, bale upat ra ka bulan kay mihangyo siya nga mobalik sa abroad. Ug tungod kay gihigugma ko siya, usa pod ko nga mitabang og bayad sa iyang mga expenses para maka abroad. Tuod man, nanumpa siya nga maghinulatay ming duha. Sa pila pa to siya ka semana, nagsige pa siya og pangamusta nako. Pag-abot na niya og pila ka bulan sa abroad, nabati nako nga ang matag pangamusta niya mura'g taphaw na lang, agi'g komplemento na lang. Pagkalahi ra gyod sa una nga wa pa siya mipahilayo. Tungod lagi kay misalig ko niya, wa ko natahap kaniya.

Pag-abot na gyod og mga pipila kabulan niya sa abroad, dako na lang akong katingala, wa naman koy nadawat nga mga pangamosta gikan niya, hangtod miabot na lang ang usa ka tuig, wa na gyod koy nadungog bisan gamay. Dako kaayo akong kabalaka, ngano kaha? Unsay nahitabo kaniya sa abroad?

Miabot ang usa ka higayon nga wa damha sa pagkurikuri nako sa dagitabyan (computer), siguro panahon na nga masuaban nako ang matuod. Naukayan nako ang usa ka website niya, ug didto akong nakaplagan nga aduna na diay siyay bag-o nga bathala. Ug nakita pa nako sa usa nila ka mga letrato nga suot sa babaye ang usa ka singsing nga gapamatuod nga engaged na diay sila. Ug sa pagkakita nako niini, wa nako nasabti ang akong gibati. Mura'g ang akong kasingkasing gihiwa og usa ka mahait nga hinagiban.

Dayon gipangutana nako sa hilom, nganong nabuhat mo man kini? Unsay akong sala, nganong gibuhatan man ko nimo sa ingon? Pagkahuman sa tanan nakong gipakita, ang higugmaon ka sa tiunay, gipangga ug giamoma, ang sukli lang diay, ang pagabudhian lang ako? Pagkasakit gyod palandungon, asa ra ang mga tam-is niyang mga panumpa nga ako lang ug wa nay lain?

Mao kini ang akong ikakomento sa mao nga balak. Manghinaot na lang ko nga magmalipayon silang duha, ug unta ang iyang gipuli ug nakit-an nga bathala, mas labaw pa kay kanako.

Usahay kon makadumdom ko, makaingon lang ko sa akong kaugalingon nga, mao toy gitawag ug gugmang giatay. 

Ang kanhi nasamaran nga dughan,
:-) Inday

---------

Inday,

Kon ang imong i-pangutana sa kaugalingon, Unsay buhaton ko karon?
ikaw na gyod ang makatubag ug makatambal sa imong dughan.

salamat sa paambit,
Lubi

Saturday, March 24, 2007

Ang Kinabuhi Usa Usab Ka Komiks

Ni OMAR KHALID
 
YANONG banika ang akong nadak-an. Una kong nahimamat gikan sa sugid-sugid sa katigulangan ang sinunod nga mga pamatasan ug pagtuo bahin sa mga linalang sa laing dimensiyon. Tingali, aron lang paglingaw sa imahinasyon namong kabataan. May mga kasaysayan bahin sa maisog nga mga prinsipe nga nakigsakbang sa panganod nga nahimong dragon. Luyo sa bungtod, naa ang gamhanang hari apan ilawom lang sa silot ug sulugoon na lamang tungod sa usa ka sala. Ug kinsay bata nga di maghinam sa oras sa tingsugilanon kon ingon kaadunahan ang dughan sa mga tigulang sa inyong dapit?
 
Napuno sa larawan ang akong imahinasyon. Ang sulod sa handurawan lain bayang matang sa reyalidad, laing edukasyon. Wa pa tay nailhang letra apan diha na ang kaasoyan nga buhi sa tanang panahon nga gipasa-pasa sa daghang kaliwatan.
 
Ang mahinumdoman nako nga malingaw kong magtan-aw sa mga tinawo-tawong dibuho sa magasin. Di pa ko maantigong mobasa ug mosulat. Busa akoy mohimo sa kaugalingong sugilanon. Ug ang mga karakter may mga kaagi na sa akong pagbatbat nga ikahimuot kaayo sa mga silingan. Sa ting-ulan, pabarogon ko sa balisbisan ang akong Thor, Captain Barbell, Darna… silang tanan sa binatang ugmad nga gama sa inumol nga yuta.
 
Sa pagpanugway sa kabaw, pangitaon ko sa langit ang mga karakter nga akong gibuhi sa lagoy nga kaisipan. Si Jumbo, ang irong mitungha sa balay usa ka tingkulyada, maoy una nakong tigpaminaw. Apan namatay si Jumbo usa ka Abril, init ang Adlaw. Nawad-an kog lunod-patay nga tigpaminaw.
 
Sa pag-eskuyla na sa hayskol, nahimamat ko na ang mga nobelang komiks nilang Nemesio Caravana, Pablo Gomez, Carlo J. Caparas, ug uban pang institusyon sa pag-ugmad og nobelang komiks. Kadto ang nagsugnib sa pangandoy sa usa ka batan-ong usa ka higayon niana nangandoy nga makalupad sa dapit nga wa mataak sa mga mortal.
 
Komiks ang kinabuhi. Komiks ang tanan sa lainlaing kuwadro ug pangataposan. Ug magmahay ka pa ba sa kinabuhi kon naa sa imong kamot karon ang kahigayonan sa pagmugna og kaugalingong sugilanon nga ikapahat sa uban?
 
Di na mahinungdanon nga nakasab-an ta sa tulunghaan tungod sa kaungo sa komiks. Di na mahinungdanon kon kapila ibaylo ang pamileteng sentimos sa gipaabangan nga komiks sa bulkanaysingan ni Badong. Ang di lang nako masabtan, nganong gidili sa eskuylahan ang komiks. Alang sa mga magtutudlo sa akong panahon, ang komiks makapabulok kuno sa estudyante. Di kaha kadto usa ka binuang? Mahadlok kaha ang unggoy nga makakita sa iyang pagka unggoy? Nga kon tan-awon sa laing perspektibo sa kinabuhi, ang kinabuhi mismo komiks man?
 
Ug may leksiyon ang komiks, usahay mas bulawanon pa kaysa mga libro sa atong panulun-an sa eskuylahan kun teksbok (nga karon nahimong isyu sa pagka daghag sayop). Ug wa ko masayop. Sa komiks ko hisayri ang dibersidad sa kulturang Pilipinhon nga sekretong gipatangag sa mga nobelista. Sa komiks ni Carlo J. Caparas, una kong nabatian ang singgit sa mga dinaog-daog ug ang daghang pagpakaaron-ingnon sa tawo. Nga usa ka kalipay ang paglaban sa matuod. Ug kini ang dili matupngan sa mga libro sa eskuylahan nga usahay bugnaw ug kulang sa kaikag ug makaduka. Busa, sa komiks ko unang nakakat-on sa paghunahuna. Matod ni Voltaire, malisod mapugngan ang usa ka tawong magsugod na sa paghunahuna. Ug unsa na kaha kon ang tibuok nasod na ang makakat-on sa paghunahuna? May mailad pa kaha panahon sa tam-isay sa eleksiyon?
 
Bisan mas dako ang panahon ko sa pagsulat og prosa ug balak, may panahon nga mobalik ko sa unang gugma— ang komiks. Mabata ko sa komiks. Ang pagbalik sa pagka bata sekreto sa kalipay; ang kombensiyonal nga pagka hamtong tawong hadlokan sa umaabot.
Busa dihang giimbitar ko sa dibuhistang si Joe Mari Moncal nga dunay pagahimoong eksibit ang ilang bando— ang Filipino Institute of Arts and Sciences— uban sa pag-abag sa Nasodnong Komisyon sa Kultura ug Arte (NCAA) ug sa Komisyon sa Wikang Filipino, wala na ko magduhaduha sa pagsanong sa imbitasyon. Matod niya, ang kalihokan maoy sera-telon sa gisaulog nga Bulan sa Arte, ang bulan sa Pebrero.
 
Alas otso sa buntag, Pebrero 27, 2007. Gibuksan ang eksibit sa haluag nga Leandro Locsin Auditorium sulod sa dakbalay sa NCAA sa Intramuros, Manila nga maabot lag labayg bato gikan sa buhatan sa Bisaya. Giapilan kini sa dul-an sa katloan ka dibuhista, sagad mga dibuhista usab sa magasing Bisaya ug igsoong mga magasin sama nilang Nar Cantillo, Jun Lofamia, Abe Ocampo, Joe Mari Moncal, Freddie Fernandez, Rudy Villanueva, F.C. Javinal, Mar Santana, Alfredo Alcala, Mars Ravelo, ug mismo kang Carlo J. Caparas ug uban pa. Ug mahimo bang molampos ang susamang eksibit kon dili masid-ing ang mga obra ni Francisco V. Coching nga giilang Dekano sa Pilipinhong mga Dibuhista?
 
Samtang milibot ko sa gipangbitay nga mga dibuho, namalik sa akong kaisipan ang tam-is nga mga kaaginhon sa akong pagka bata. Sa karaang hulad sa Pinoy Klasiks, nakita ko ang estorya nga akong gisundog-sundog, gipahulma sa papel kaniadto sa ikaduhang ang-ang sa elementarya.
 
Ang maong adlaw, ilang pasundayag, ilang panahon. Apan akoa usab nga panahon sa pagrepaso sa nangagi. Bisan sa naagiang kapait sa kinabuhi, nakapahiyom ko: kanindot diay sa akong pagka bata kaniadto! Kaniadto. Tungod kay lahi na ang hagit sa bag-ong panahon.
 
Mihapdos ang akong dughan dihang nagpaminaw sa kinomostahay sa naghinigulang nga mga dibuhista. Ang uban kanila pila na ka dekada nga wa magkita, sukad nga di na kasaligan sa panginabuhi ang pagdibuho og komiks. Nag-inihapay sila sa ilang mga apo, sa daghang uban sa buhok, sa daghang katuigan nga nanglabay kanus-a ang komiks usa pa ka dakong industriya. Nasayod ko nga moabot ang panahon nga moyukbo sab sila sa naandang ritwal sa kinabuhi. Ug kinsay mosunod? Kinsay may kaisog?
 
Apan dihang nakita ko ang kabataang dibuhista nga nagpakitag interes sa pagdawat sa bag-ong hagit, daw naumpawan ko. Tinuod, dili sila kabahin ning maong eksibit apan ang gipakita nilang kasibot samtang nagtan-aw sa siningtan sa mga karaan, usa ka dakong timailhan sa subling pagsubang sa arte nga gipatay sa bag-ong panahon. Ang mga magtutudlo uban sa ilang mga tinun-an nga mituyo pagtambong dili mao ang matang sa mga magtutudlo kaniadto nga miisip sa komiks nga kaaway sa edukasyon, hinunoa, nagtamod sa komiks ingon nga epektibong paagi sa pag-edukar sa kabataan.
 
Sa iyang pakigpulong, miingon si G. Deo Alvarez, publikador sa Atlas Publication nga ang hinungdan nganong mitibugsok ang industriya sa komiks mao ang kanunayng pagtaas sa presyo sa papel. Sa dekada 70 ug 80 kanus-a maoy maisip nga edad sa komiks, mokabat og 120 mil ka kopya ang ilang ipatik sa matag isip. Dihang miumido og samot ang kaguliyang sa Mindanao, mius-os og katloan ka porsento ang ilang mga magbabasa. Laing katloan ka porsento ang naabis pagbuto sa Bulkan Pinatubo. Dihang miabot ang krisis sa kanasoran sa Asya, bugas ang unang panginahanglan sa mga tawo. Ang kalan-on sa kalag naitsa puyra. Segun usab sa surbe nga iyang gibatbat, wala na kaabot og kawhaan ka porsento sa mga Pilipinhon karon ang mobasa kada adlaw.
 
Panahon karon nga atong sukmatan ang institusyon sa edukasyon kay ila man kining natad. Ug di ikalisang ang pagbutyag nga daghang magtutudlo nga di maantigong motudlo ug sa laktod nga pagkasulti, wa gyoy ikatudlo. Unsay mapaabot sa kakugi sa kabataan ug mga ginikanan? Apan naa kanunay ang tinguha sa pag-usab sa ilang mga pananaw, di ikasalikway.
 
Apan gidawat ni NCAA Executive Director Cecille Guidote Alvarez ang hagit. Matod niya, samtang anaa pa siya sa iyang buhatan, sa tanang paagi suportahan niya ang industriya nga kausa niana, naghulma sab sa iyang pagka tawo.
 
Sa pakigpulong usab ni Punong Komisyoner Ricardo Ma. Duran Nolasco sa Komisyon sa Wikang Filipino, andam mopaluyo ang iyang buhatan nga ikalibot sa dagkong mga dakbayan sa nasod ang eksibit aron subling mapaila-ila sa katawhan ang arte nga nalubong na sa kalimot sa bag-ong henerasyon. Gawas niini, misugyot siyag sumpay-sumpay sa mga pasinati alang niadtong buot mopahamis sa ilang kahibalo sa pagsulat og eskrip sa komiks ug sa pagdibuho niini. Nahisgotan niya ang Cebu, Davao, Cagayan de Oro isip nag-unang mga dakbayan alang sa maong proyekto.
 
Makapatambok usab sa kasingkasing ang gisaad ni Carlo J. Caparas. Dakong salapi ang iyang gigahin alang sa tigi sa pagsulat/pagdibuho og komiks nga matod niya, iyang "tulison" sa bolsa sa bisdak niyang kapikas nga si Donna Villa. Kon kahinumdoman, sa wa pa mabihag si Carlo sa pamelikula, ang komiks maoy gihimo niyang taytayan sa masulawng suga sa kamera. Ug karon, nia, mibalik siya sa iyang gigikanan.
 
Nunot niini, gipasidunggan sa Malakanyang ang mga tawong nakaamot sa ilang tagsa-tagsa ka paagi sa natad sa komiks. Gisab-ong ni Presidente Gloria Macapagal-Arroyo ang Presidential Medal of Merit kang Manila Bulletin Chairman Dr. Emilio T. Yap tungod sa padayong pagpatik sa upat ka magasing rehiyonal nga regular nga nagpagawas og tinawo-tawong sugilanon ug nobela; kang Carlo J. Caparas sa kapin sa walo ka libong nobela ug nga gani, duha ka gatos na niini ang may adaptasyon sa pelikula kun telebisyon ba kaha hinuon; kang Ruby Ravelo dela Cruz, sa ngalan ni Mars Ravelo; Pilar Velasquez, sa ngalan ni Antonio Velasquez; Filomena Coching, sa ngalan ni Francisco Coching.
 
Kining tanan: ang init nga pagtagad sa kagamhanan, mga dibuhista, magsusulat, magbabasa, akademiya, mamaligyaayg komiks ingon man mga publikador, magkahiusa lang, napanglantawan nako ang ikaduhang pagsubang sa misawop nga Adlaw sa komiks. Ug subli na unyang mahatagag gininhawa ang mga karakter nga nabuhi lamang sa mga pahina. Malingaw na unya ang kabataang sama sab nako kaniadto nga kausa niana nangandoyng makalupad sa kalibotan nga wa mataak sa mga mortal. Ug andam na tang tanan pagpakigsakbang sa bugnawng kalingawan sa telebisyon, webcast ug uban pang digital media nga kaaway sa kultura sa komiks.
 
Kay ang kinabuhi usa gayod ka dakong komiks. May esena sa halayo, may duol nga morag mahikap. May mga kuwadrong dagko, may gagmay. May puno sa kulbahinam, may dayag. May dayalogong isinggit, may ihunghong nga pagbati. Apan labaw sa tanan, ang kinabuhi sama sab sa nobelang komiks nga may atnganan kang laing anib sa pakigbisog.—#

Saturday, February 17, 2007

Adlaw Sa Mga Kasingkasing

---ni Nippy
Palihog tugti ko ninyo nga mopaambit ug mopatik ug mga binhi ning akong blog. Pasayloa kon ugaling adunay mga pulong nga di kaayo nako matarong ug litok kay ako nagatuon pa lamang ug naningkamot usab sa pagdugang ug kahibalo sa atong pinulongan nga bisaya.

Ako naaghat paghimo ug kaugalingon nako nga blog kay buot nako handurawon ang mga takna hilabina kon adunay kamahinungdanon alang kanako. Kini pirmiro pa gyud nako'g himo ug blog, ingnon ta, wa pa gyud koy ekperyensya nga sama ani. Sus, pastilan, nakalaraw naman unta ko ug igo na lang ipatik diri, pero unsa bang hitaboa nga nawagtang man lang ug kalit. Igo na lang intawon ko sa pagpanghupaw ug pagpangalot sa di nako makalot. Pero di bale, mosulay na pod ko ug utro sa paglaraw.

Kining akong ilaraw diri, kini mahitungod adtong mahinungdanon nga adlaw para sa mga tawong nagkahinigugmaay ingnon ta. Ug buot ko kining ipatik diri kay agig pagpasalamat sa tawong pinakamahinungdanon sa akong kinabuhi. Hahahaha...Mura pod ko ug nakaasoy ba ug handumanan sa usa ka awit ;-) Way, mokontra ha kay ako gud ni. Hehehehee...

Adtong adlawa, Pebrero 14, wa gyud ko nagdahom ba nga aduna pa bay oras siya kanako nga gigahin tungod lagi sa mga kakulian nga di gyud kapugngan. Gidugangan usab nga naghailstone diri sa amo pagkadimalasa gyud. Wa na gyud ko nilaom pa nga makagawas pa mi adtong adlawa kay gawas nga naay kakulian, nag-asok-asok usab ang pagpangatagak sa mga lusok sa gagmay nga mga ice, lahi ra gyud ba sa ulan nga nyebe haskang tugnawa gyud igawas.

Usa ka takna nga wa gyud nako damha, usa ka binuhat nga mipaduol kanako bitbit ang usa ka pungpong nga mga pula nga rosas sabay abot usab sa usa kagamay nga butang ug nipahalipay. Sa pag-ukab ko niini dako gyud ang akong katingala, gawas pod sa kalipay nga hilabihan sa akong nakita. Wow, usa ka singsing nga adunay birthstone. Sa tinuod lang, hagbay ko ra kini nga gipangandoy nga makaangkon ug sama niini sa akong adlaw nga natawhan. Nakahunahuna man gani ko nga mopalit gyud ani sa akong kaugalingon puhon, pero naunhan naman ko.

Pagkakita gyud nako sa usa ka singsing, nalipay gyud ko, giubanan usab ug luha sa kalipay. Sa akong katingala, nangutana gyud ko niya kon nganong nakahunhuna siya ug palit ug singsing nga naay birthstone? Unsay nakapaaghat ka niya? Ang iyang tubag, wala lang. Gihunahuna lang nako nga magustuhan ni nimo.

Sa tinuod lang, wa gyud ni bisan kinsa nga nahibawo sa akong gipangandoy kay wa gud ko nagsaba, pero nganong iya man nga nahibaw-an lagi? Unya nasaktuhan pa gyud niya ang sukod sa akong tudlo? Hmm...makapahibulong gyud no, wa ba kaha ni siyay gahom nga makabasa sa akong hunahuna? Na, giahak na gyud ni karon, makuyapon gyud ko kon ugaling tinuod na. hehehehee...

Pero okey lang gihapon kon wa koy madawat gikan niya. Rosas ug singsing? Way sapayan nako na. Ang pinakamahinungdanon alang kanako ang iyang tim-os nga gugma, pagpangga, pagkamadumdumon, pagkamapaningkamuton nga makita ko niya ug mapahalipayan. Kining tanan di ko ikatandi sa bahandi kon aduna man gani. Daghan salamat kanimo mahal ko.

Thursday, February 15, 2007

Hangtod kanus-a ang kagawasan sa banog?


Bay,

Asa man na nato mabasa?
Gikan pa lang ko sa Mati, Davao. Usa ka adlaw nga biyahi gikan sa Cagayan agi sa Bukidnon ug Davao. Apan dili laay tungod kay nindot sud-ongon ang matahom nga kabukiran, morag mihadla sila sa akong galamhan, daw sa nalipay sab sila nga akong gisud-ong...presko nga hangin nga may dalang gabon...nindot iginhawa og lawom didto sa kinapusongan sa bukid, daw sa nag-imbitar sila nga akong ibuga ang mga aso sa siyudad gikan sa akong gininhawa aron ilang pulihan sa presko nga hangin... nindot kaayo nga tan-awon ang nagpabantang nga banog daw sa nagpalaway sa iyang pagkagawasnon.. apan nakapangutana ako, hangtod kanus-a ang iyang kagawasan kay nasayod ko nga aduna nay nagpasiplat nga mga mata nga gusto mosakmit kaniya...

Nindot ang panagtagbo sa Mati Bay Akoy, ubay-ubay ming nagtagbo didto aron sa pagkaplag og mga pamaagi sa pagpalambo sa relasyon sa mga 'tawo' nga taga-Mindanao ug aron sa paghisgothisgot sa kalambuan sa atong pulo. Usa ka adlaw nga panagtigum og mipanaw na usab ako balik sa Cagayan, adlaw sa gugma sa dihang diha na usab ako sa dalan. Dihay akong nasiplatan nga mang-uyab nga nagpabantang sa may bungtod nga naghangad sa haring adlaw sa iyang dayong pagsalop. Nindot kaayo ang maong eksina. Daw sa gihilap ang akong kasingkasing sa tumang kalipay tungod sa duha ka nilalang nga nagsalo sa ilang gugma nga daw gibindisyonan sa hapit na mahikatulog nga Haring adlaw.

Daghan kog namatikdan nga mga halapad nga mga tanum sa humay, tubo, penya, saging... pangutana sa akong kaugalingon... kinsa kahay makabenipisyo niining mga tanuma? Apan natugaw ang akong pamalandong sa dihang adunay duha ka bata nga nagwarawara daplin sa dalan, bisan ug sila bulingot apan limpiyo kaayo ang ilang mga pahiyom nga mitimbaya sa among pag-agi sa ilang lugar...inosenting kalipay ilang gipadayag kanamo nga mga estranhero... pagkanindot nga bation... sila naghatag kanako ug kadasig sa pagpadayon sa pagpanday sa nindot nga ugma bisan pa sa mga unos sa kalisdanan nga atong gisagubang sa kasamtangang panahon.

Totoy

Wednesday, February 14, 2007

Valentine's sa mga walay kadate!

Day Marry,

Ang mga tinderog tindera malipay gyog kung Valentines day kay mahalin
ang bulak ug chocolate. Kita sad nga tagaan murag ibayaw. Kahinumdom
ko kaniadto Day nga nag akong amiga nga 35 na ang edad walay uyab,
gasige gyod ug handom nga makadawat siya ug rosas o tsokolate sa
Valentines Day. Murag mahurot iyang adlaw ug imadyin sa rosas nga
iyang dawaton pohon inig abot sa katorse. Apan aang kalisod kay matod
niya wa man tawo nga tingali muhatag niya labi na laki'. Mao to nga
ako ug ang usa namo ka amiga nagsabot mi nga amo siyang padad-an ug
rosas tulo kabuok, isekreto lang namo ug padala, gipahatod namo ug
estudyante gipakapinan namo ug gamay nga mensahe nga nag-ingon "Happy
Valentines day from somebody who loves you dearly!" Basta lagi Day ang
among amiga pagkadawat niya, nakaluha gud siya sa kalipay nga
nakadawat na gyod siya ug bulak sa Valentines Day sagdi lang kuno ug
wa siya kahibawo kon diin gikan. Nalipay gyod siyag maayo ug
nakumpleto kuno iyang adlaw.

Dose na katuig ang nilabay Day marry sukad niadto nga Valentines Day!
Karon naminyo na siya apan wa gihapon siya kahibalo nga kami nga iyang
amiga ang nihatag adtong mga rosas nagtuo siya nga duna siyay admirer
niadtong higayona. Ambot lang, tingali murag nangilad mi ato, apan gusto ra man sad namo nga malipay siya. karon hisgotan gihapon to niya
kon Valentines day, mamituon gyod iyang mata.

Happy Valentines day Day Marry!

Yani

Wala koy kadate!!!

Day Marry,

Wala diay kay kadate pareha diay ta. Hangtod nga nakadawat kog tawag, katulo pa gyod gapanawag.
"Nasumada na ang imong electric bill, pwede nang magbayad karon". Computerized kun recorded pa gyod nga
tingog sa babaye. Pastilan, pwede pa untang unyaunyaon kay naa pa koy buhaton, apan kay ting paniudto na,
ako na poy nanawag  sa karenderya sa ubos kay magpahatod na lang  unta kog pagkaon kay wa  ko magluto.
"Dili kahatod karon, kay nanguli ang mga trabahante, way makahatod." Nanguli na kay chinese new year na,
tulo na lang kaadlaw! Bililhon pa ni sa valentines' day, kay pangpamilya ni nga okasyon. Gadasok ang mga  terminal
sa train og sa bus. Kon mga intsik nga magdungan og biyahe, na, ayaw na lang og biyahe. Luoy lang ang uban nga dili
gyod kapalit og ticket, dili kauli. Daghan kaayong intsik gabiyahe karon, ang uban gabus na lang.

Gutom na. Humag kaon. Milakaw na.

Hinoon paugnat sa kusog. Ania pa ang mga langgam sa Lunhawng Lanaw, taliwala sa dakbayan. Molabay lang unta ko,
kay gadali akong mga tiil,kulang na lang mobangga na sa gahinayhinayg lakaw nga mga bakasyonista. Apan, wa ko
masayop sa hukom. Mihunong ko kadyot, mipalit og pan aron ikasabod alang sa mga seagulls, gikan pa ra ba nig Siberia,
moanhi lang dinhi sa habagatang Tsina panahon sa tingtugnaw. Nakiglingaw ko nila. Nalingaw gyod hinoon ko.
Bilib kaayo ko sa ilang kahanas pagsalo kun pagdagit sa kinusikusi nga pan. Naay mokalit lang og piko sa pako dayon
simang aron matungnan pagdagit ang pan. Naay, daw mohunong og lupad diha sa wanang sa akong atubangan,
gapaabot sa gutling sa akong pagpitik tinipik nga pan. Kon nalingaw sila, mas nalingaw ko. Kon natambalan ilang kagutom,
akoa ambot unsay gibusog, basta nalipay lang ko, nahatagan og higayon kining gamayng lingaw taliwala sa pagdali.
Silay tag-iya sa wanang ibabaw sa lanaw. Kasayon lang paglupad.Ug kinanindotan nga talan-awon ang kalit og dungan nilag lupad,
daw nakadungog sa sangpit sa ilang pangulo, kay dungan gyod silang mobiya sa tubig ug mopaibabaw sa lanaw. Dayon
moputi sa kaanyag ang wanang ibabaw sa kakahoyan tungatunga sa lanaw. Pahiyom, ngisi,paningangha,madagayaon nga mga
panagway ang imong makita sa mga binuhat nga way pako nga gahangad, gatan-aw sa kalanggamang gatuyoktuyok og lupad sa ibabaw sa lanaw,
samtang sila, sa ilang kamot gagunit pa og tag 1 renminbi nga pan.  Ako wa pa gyod ko natagbaw. Mipalit na pod og pan. Kalingaw ra
gyod! Nakalimot na sa pagdalidali. Ang tawo og langgam nagkasabot tungod sa pan.

Nabayran na. Wa na koy hunahunaon. Kay gi-unhan nakog bayad na ang pila kabulan aron dili ko magbalikbalik kadabulan.
Kay layo ra ba lakwon aron lang magbayad sa telephone bill. Mao na ni ang wa damha nga date. Nahinagboan nako ang akong amiga
nga intsik. Birthday niya, karon gyod dawng adlawa. Ang b-day party gabii, bisperas kuno to, gitambungan sa nagkadaiyang langyaw
nga higala, mga 20 ang nanambong. Lagi wa ko nabalitaan, kay dugaydugayng na kuno kong wala mibutho. Lingaw siya kaayo.
Karon hinoon wa siya kabalo unsay buhaton, kay unya pa alas-says ang iyang trabaho.Tingali mamalit og gift, kay ugma sad mouli na
sa probinsiya, sa Lijiang, usa sa langitnon nga dapit sa Tsina. Ganahan ko didto, nindot ang handoman nako didto. Ako unta paingon sa
paborito nako nga Cafe, gabitbit sa akong laptop. Apan ingon niya, daot daw ang wireless internet karon didto. Miadto na lang mi
sa French Cafe. Didto na lang gipadayon ang nasugdan nga valentayn's date nga gihikay sa kapalaran nga pak-an. Niabot ang among
order nga cake nga gidayandayanan og pula nga strawberries, may pakapin pa nga pulang rosas, pula gyod kaayo nga way sama gawas
sa mga pasumbingay sa gugma. Miorder kog orange juice (og taodtaod,kape).Siya nagkape pakapinan og french fries. Ibabaw aning
mga pagkaon, daghang sugilanong naladlad. Mga tipaka sa kagahapon natipak. Ang liso sa kalipay mitumaw, milagsik nakakitag
adlaw, nakasimhot og hangit ug sa yuta nga gahinamhinam nang mogakos kaniya. Daghang pahiyom sa palibot, kay daghang malipayon nga
binuhat karong adlawa, kasagaran naggunitay og kamot.  Nag agbayanay. Nagkadaiyang hulagway...ubayubay ang gabitbit og bulak,
may lab-as ug buhi, ug may plastik. Dili mahulagway tanan dire, kay unsaon pagpinta sa dili matugkad nga kahinam sa kasingkasing sa
lalaki nga gahatod sa bulak alang sa iyang pinangga, o kaha sa babaye nga gagunit sa bulak, gamaya,galangi...dili madrawing ang pagbati
hinungdan lamang sa usa ka bulak, sa usa ka simbolo nga kadaghan nang gihanduraw?Dili ni masulat. Kay ang makabalo ani, kadto lang
naghatag og kahulogan sa Valentines day.

Laktoron na lang ang estorya, tawhay mi sa gawas kay puno na ang lawak sa Cafe,puno na ang ubos ug taas. Apan sa gawas, nindot man hinoon. May adlaw, hayag.
May dalan, buhi kaayo. May gagabasgabas og labay, mga tawong giputos sa nagkadaiyang bulok ug hulagway.  Samtang kami nagsalosalo sa cake
og sa french fries, nag-inambitay sa mga sugilanon sa kadasig sa kinabuhi nga tukmod sa hagit kalipay nga nangimbabaw. Mga pasumbingay
nga pinupo gikan sa sanga sa kasinatian, nga kon hinayhinayon og asoy gani, dili ba lalim ang pagtuhop sa alimpatakan kun panumdoman sa kalag?
Samtang ang kape gidimdim bisang wa butangig asukar, lami gihapon tungod sa katam-is sa cake. "Gusto ba ka motilaw sa akong birthday cake?"

Espesyal nga cake ang among gisalohan kay daw kasingkasing ang hulagway, lamian ang gipurongpurong nga strawberries,
miagni nako pagkanta og 'happy bday' nga kinasingkasing alang kaniya. Kon makahigayon, makagawas ko unya, apan dili ko kapanaad...
'Kay naa koy panaw usab nga pangandaman', mao say gihunghong kanako sa akong kahiladman.


Simple lang nga valentine's date...pero nasimhotan pati mga tinabonan nga bahaw sa panahon, naukay ang mga kagahapon, ang liso
nga naglaom, nakaangkon sa katumanan, dungan sa pagsiak sa mga takna, napulpog ngadto sa mga gutling sa kalingaw
nga gisaw-an sa panaghigalaay. Tungod sa tinud-anay nga binayloay, mibukad ang bulak sa pagbati, miabli sa mga panid sa mga tinipigan,
samtang gapadayon og saulog ang  nagkadaiyang bulok sa katawhan tungod sa nagkadaiyang hinungdan ning adlaw 14
 sa Pebrero, adlaw sa kasingkasing, alang sa kasagaran. Adlawng natawhan alang sa akong higala. Adlaw nga
bulahan alang pod nako, kay ang akong higala maoy akong ka-date natungod sa espesyal niya nga adlaw. Malipayon nga adlaw.
Kasaulogan sa kinabuhi, nga wala nahikawan, wala malimod.

Gikusi ang akong kasingkasing, sa dihang miagi kog lanaw ug wala na didto ang libolibong langgam. Bisan usa? Wala
na gyoy nagtikawtikaw. Luyo sa akong dughan, nagkanayon, maayo na lang kay ganiha sa kataposang higayon midesisyon ko
nga mohunong, mopakaon, makighagwahagwa sa mga seagulls.

Akoy
2007.02.14
-----------

Hay kalame ra huna-hunaon kung naa kay kadate karong adlawaha
Valentine's gud!!sos kung wala gani kay kadate maypag magpaligis
nalang 'ta ani.
Oh yes jud isa ko sa walay kadate karon mao gani nga nagtrabahotrabaho
nalang ko diri, kay ang naay kadate diri sa among office pwede
moabsent syempre halos tanan samo diri wala poy mga kadate mao nga
kami nalang ang nagdate-date.

Hehehe...

Laina jud aning wala tay kadate oy mura gni tag gitabonan sa langit ug
sa yuta!ok lang untag walay koy kadate basta naay koy bulak ug
chocolate?pero sos pastilan mwaski dahon tawn sa rose o sa bulak wa
jud tawn oyy... hay ako najud!

Marry Joy

----------